شیوع، شهر و شهروندان

زمان مطالعه: پنج دقیقه

مراکز پرتردد شهر تهران ‌توسط سازمان آتش‌نشانی ضد عفونی شد
آمادگی نهادهای نظامی ایران برای اسکان بیماران در قرنطینه
آمادگی نهادهای نظامی ایران برای اسکان بیماران در قرنطینه

بیماری‌های عفونی در حال ظهور به وضوح با محل زندگی ما در ارتباط هستند. پدیده ویروس کرونا امروزه بهترین مثال برای نمایش رابطه‌ای نزدیک بین توسعه شهرنشینی و ظهور بیماری های عفونی است.

در گذشته شاهد بودیم که شیوع بیماری سارس در سال ۲۰۰۳، ارتباط بین شهرنشینی لجام گسیخته و به وجود آمدن حاشیه شهری و متعاقبا به وجود آمدن گونه های دگردیسی شده بیماری را به خوبی آشکار کرد.

ویروس کرونا برای اولین بار در یک  بازار محلی در شهر ووهان چین دیده شد. شهر ووهان یکی از بزرگترین  شهرهای چین و یکی ازگره‌های اصلی ارتباطی در سطح بین المللی و ملی برای چین است.شیوع کرونا در شهر ووهان موجب بزرگترین قرنطینه تاریخ بشر شده است. موضوع اصلی اما این است که هنگام پایان شیوع و لغو محدودیت سفرها، بتوان شرایطی را که تحت آن بیماری های عفونی جدید پدیدار می شوند و از طریق شهرنشینی و ارتباطات گسترده و تعاملات پیچیده بشر گسترش می یابند درک نمود. 

 شیوع بیماری های عفونی یک پدیده جهانی است.

به طور فزاینده ای سلامتی و بیماری هردو تمایل زیادی به شهرنشینی نشان می دهند؛ زیرا همزمان با رشد شهرها، شیوه‌ی زندگی شهری هم توسعه پیدا می‌کند و در همین حین انتظار افزایش توسعه بیماری‌های عفونی آنچنان دور از ذهن نیست.

بیماری کرونا فراتر از ارتباط مراکز مالی جهان، شبکه تولید و مصرف تمام قاره ها و مخصوصاً مناطق شهری را از کار انداخته است.

 برای مطالعه شیوع بیماری امروزه باید فراتر از فرودگاه ها، به صنعت خودرو و قطعات اروپایی که در مرکز چین ریشه دارد نگاه کنیم. زیرساخت های مهم اقتصاد چین در کمربند ارتباطی بین چین، آسیای غربی، اروپا و افریقا تامین می شود.

 این پدیده ارتباط گسترده بدنه اقتصادی چین با بقیه دنیا را به نمایش گذاشت. امروزه شاهدیم که بیماری کرونا مختص یک کشور نیست. همان‌گونه که شیوع اخیر ایبولا در جمهوری دموکراتیک کنگو، بر روابط بیشمار استراتژیک اقتصادی و جمعیتی آن کشور تاکید دارد.

داستان 

در ژانویه سال ۲۰۲۰ چهار نفر از کارکنان یک کمپانی در مونیخ آلمان در حین آموزش به ویروس کرونا مبتلا گشتند. یکی از شعب تولید محصولات این کارخانه در شهر ووهان چین قرار دارد. این کارخانه یک برنامه آموزشی که توسط کارمندی به از نمایندگی چین  برنامه ریزی و طراحی شده بود، در آلمان ترتیب داد. کارمند انتخاب شده برای آموزش از بیماری خود آگاه نبود. در زمان آموزش در شهر باواریای آلمان آن شخص احساس بیماری نمی کرد اما در راه برگشت به ووهان احساس سرماخوردگی داشت. ابتدا یک نفر و سپس سه همکار دیگر که در این دوره آموزشی در آلمان شرکت کرده بودند علائم بسماری را بروز داده و به زودی مشخص شد که سایر همکاران و اعضای خانواده این سه نفر  نیز به این بیماری مبتلا گشته اند. در نهایت این کارخانه و باقی تولید کنندگان در چین ساخت محصولات خود را موقتاً تعطیل کردند. هواپیمایی لوفتانزا، مثل باقی خطوط هوایی، پروازهای خود را به چین متوقف کرد و ۱۱۰ نفری که به هر گونه با بیماران در تماس بودند در آلمان شناسایی شدند و به دستور مقامات بهداشتی آلمان در قرنطینه خانگی قرار گرفتند.

چنانچه بخواهیم به طور موثر شیوع بیماری‌های نوظهور را پیش‌بینی و یا حتی از وقوع آنها اجتناب کنیم لازم است که بستر شهر نشینی گسترده در حال ظهور را بهتر بشناسیم.

 اول باید درک کنیم که شیوع در چه مواردی و چگونه رخ می دهد و چگونگی ارتباط آن با تغییرات فیزیکی، مکانی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ناشی از شهرنشینی چگونه است.

 دوم باید یاد بگیریم پهنه های جدید شهری چگونه می تواند نقش خود را در چنین مشکلاتی ایفا کند. توسعه شهرنشینی امکان همه‌گیر شدن این چنین بیماری های عفونی را فراهم می کند.  تحقیقات سه وجه از روابط میان “شهرنشینی گسترده” و” بیماریهای عفونی” را که نیاز به درک بهتر دارند مشخص می کند؛ 

۱. تغییر جمعیت و رفت و آمد ۲.  زیرساخت ها ۳.  حکومت داری

 افزایش جمعیت و رفت‌و‌‌آمد بدون شک به هم مربوطند. تسریع در رفت و آمد و خودرو محور شدن شهرها، همچنین تولید انبوه خودرو این ارتباط را بیشتر عیان میکند. ویروس کرونا از پیرامون شهر ووهان در چین ـ جایی که سال گذشته یک میلیون و ششصد هزار خودرو تولید شده بود ـ  به سادگی به گوشه‌ای از حومه شهر باواریا در آلمان، دقیقاً به دلیل تولید انبوه خودرو منتقل شد.  

باید توجه کنیم که قرنطینه کردن کلانشهرها تقریبا امری غیرممکن است و متوقف کردن جابجایی  بین شهری کاملاً به ما نشان می دهد که چه بر سر شهرهای جهانی شده ما می آید.

زیررساخت‌ها مرکز گرا هستند.

 بیماری ها می توانند به سرعت از طریق ارتباطات زیرساخت های بین شهری از جایی به جای دیگر منتقل شود. فرودگاه ها که غالباً در حاشیه مناطق شهرهای بزرگ قرار دارند، مسائل پیچیده ای را در مورد اینکه چه کسی مسئولیت کنترل شیوع بیماری در مناطق بزرگ شهری بر عهده دارد، ایجاد می کند. ” آیا هواپیمایی ماهان مقصر است؟”

ما میتوانیم فرض کنیم که شیوع بیماری نابرابری های موجود در زیرساخت های یک کشور را بشدت تقویت می‌کند. این نابرابری‌ها می‌تواند در توان پاسخگویی بهداشتی، دسترسی و حتی رفت و آمد باشد. قطع ارتباط بین حاشیه و مرکز شهرهایی که با رشد سریع شهری ایجاد می شود با شیوع بیماری های این‌چنینی به شدت آشکار می شوند. طبعا رشدی که با توسعه زیر ساخت های اجتماعی و فنی همراه نیست مواجهه با چنین پدیده هایی را غیر ممکن می کند. 

حکومت داری

 ویروس کرونا نواقص بالقوه همه دولتها و حکومتها را در سطوح مختلف آشکار کرده است. دیدن بسیاری از شهرهای دنیا در قرنطینه  امری شگفت آور است . ممکن است قرنطینه شهر در کشور هایی که تحت رهبری دموکراتیک قرار دارند پذیرفته نشود اما حتی در چین به عنوان یک حکومت کمونیست – با رهبری کاملا متمرکز- ثابت شد که دولت چند سطحی و غیر هماهنگ است و قرنطینه شهر آنچنان ممکن نیست. 

امروز با وارد شدن به موج تازه ای از توسعه کلان شهر نشینی، در مناطق شهری نیاز به ایجاد روش های کارآمد و نوآورانه برای مقابله با بیماری های عفونی در حال ظهور بدون تکیه به اقدامات شدید از بالا به پایین دولت ها به شدت احساس می شود.